De week vóór de bevrijding was het in Laren-Blaricum waar wij toen woonden plotseling stil. De dagen daarvoor hadden wij voortdurend kanonnen gehoord, maar wat was van de ene dag op de andere opgehouden. Wij begrepen wel dat er iets ging gebeuren maar wat dat zou zijn? Eind april was een afdeling van een SS-divisie in onze dorpen gekomen en de soldaten waren druk bezig versterkingen aan te leggen bestemd om een aanval vanuit Baarn tegen te houden. Wij mochten slechts een uur per dag het huis uit.
4 Mei 20:15 uur. Door het dennenbos achter ons huis waren wij, zoals gewoonlijk naar het huis van een vriend gegaan die een radio met batterij had om samen met onze onderduikers naar Radio Oranje te luisteren. Niets over ons land! Wij besloten tot 9 uur te wachten voor het nieuws van de BBC. Toen kwam het dan: capitulatie van de Duitse troepen op 5 mei ook in Nederland. Wij vlogen het huis uit om anderen het nieuws te vertellen. Dit hield op toen woedende SS’ers de straat op kwamen en begonnen te schieten.
5 Mei “Bevrijdingsdag”. 6 uur ‘s morgens. Een boodschapper komt langs met de mededeling dat de SS-Commandant van Laren-Blaricum weigert zich over te geven, dat hij zich met zijn mannen wil doodvechten en dat iedereen in huis moet blijven. Deze dag is dus voor ons als alle vorige dagen, zij het dan dat wij nu weten dat de oorlog in feite uit is. Dat de radio om het uur roept “wij zijn vrij, wij zijn vrij!” maakte het ons niet makkelijker die dag, met de Arnhemse evacués door te komen. Degenen die aan de Eemnes er- of Hilversumse kant wonen, kunnen de kerkklokken horen en muziek en ander feestlawaai, maar in ons dorp is er vanzelfsprekend nog niets. Pas zondag geeft de SS’er zijn tegenstand op en vieren ook wij onze bevrijding. Dit gebeurt o.a. op een groot grasveld bij het huis van de plaatselijke NSF-vertegenwoordiger, tevens BS-commandant, waar, in tegenwoordigheid van de destijds afgezette burgemeester van Blaricum, de illegaliteit en talloze onderduikers, waaronder een aantal Engelse en Amerikaanse vliegeniers, de vlag wordt gehesen en het Wilhelmus gezongen. Een aantal meisjes hebben oranje jurken aan, gemaakt van parachutedoek afkomstig van wapendroppings. De laatste resten opgespaard voedsel en drank komen tevoorschijn: een feestelijke dag in alle opzichten!
Maandag 7 Mei. Ik besluit naar Amsterdam te gaan om te zien hoe het daar is. Ik ga naar een medewerker van het NSF die zijn kantoor op de bovenste verdieping van de Industrieele Club op de Dam heeft.
Langzamerhand druppelen daar meer vrienden naar binnen. De Dam staat vol met een juichende mensenmenigte. Plotseling komen een paar kleine Canadese pantserwagentjes bedekt met bloemen en meisjes, die onder oorverdovend gejuich, een rondje draaien om de Dam en dan weer uit het zicht verdwijnen. Kort daarna hoor ik schieten. Ik stond bij het raam en zie pannen van het dak van de Nieuwe Kerk vliegen. Direct daarop begint de troep Duitse marine soldaten die in de Groote Club ingekwartierd waren en die, naar later bleek, stomdronken was, te schieten op de menigte.
Een paniek ontstaat: de mensen proberen zich in veiligheid te stellen op de Nieuwendijk, Damrak en Rokin, sommigen verbergen zich achter een kiosk en lantaarnpalen –alleen een aantal doden en gewonden blijven achter. Niemand weet wat te doen behalve een padvinder die met een bakfiets waaraan hij een stok met een witte doek heeft gebonden, de Dam op gaat om gewonden op te halen. In de Industrieele Club gaat het gerucht dat daar een Canadees officier is gezien. Iedereen gaat zoeken, hij wordt tenslotte in een kast gevonden waar hij zich verborgen had, maar blijkt een Hollandse journalist te zijn!
Voor het Paleis is een groep BS’ers die een Bazooka of soortgelijk wapen bij zich hebben.
Hun commandant was dr. H.A.L. Trampusch, nu lector in de embryologie in Amsterdam, een Oostenrijker die na de intocht van Hitler en Wenen naar Nederland was gegaan, aan de Universiteit van Amsterdam verbonden werd en ondergedoken was toen hij als Rijks Duitser (!) in het leger zou worden ingelijfd.
Hij rent naar het telefoonkantoor aan de N.Z. Voorburgwal, belt de Groote Club en bedreigt de Duitsers daar (zich voortgevende de Ortskommandant te zijn) met onmiddellijke executie als het schieten niet dadelijk ophoudt. Dit laatste gebeurt dan ook: even later komt Overhoff, de Amsterdamse commandant van de BS, met de echte Ortskommandant. Van de hoek van het Damrak lopen zij onder doodse stilte langzaam naar de Groote Club. Er wordt dan ontdekt dat in de grote conversatiezaal op de hoek van de Kalverstraat en Dam tegen de muren drie of vier dik honderden en nog eens honderden landmijnen waren opgestapeld.
Mijn stemming was intussen aanzienlijk beneden nul gedaald. Als dat nu de bevrijding was! Ik besloot dus maar weer naar huis te fietsen. Op de weg dichtbij Muiden werd ik gewaarschuwd dat de Duitsers, bij de Vecht, alle fietsers aanhielden en hun fietsen afpakten om niet naar een gevangenkamp te hoeven lopen! Ik was nog zo razend over de schietpartij op de Dam, dat ik doorreed om, toen ik ook werd aangehouden, een papier uit mijn zak te halen wat de Persoonsbewijzen Centrale (PBC) eens voor mij gemaakt had. Daarin werd, van allemaal valse handtekeningen en stempels voorzien, verklaard dat ik zéér belangrijke werkzaamheden voor de Wehrmacht verrichtte. Ik had het nooit eerder gebruikt en wilde nu wel eens zien wat voor effect het zou hebben.
Dat kwam dan ook prompt, hakken tegen elkaar, salueren en ik kon doorrijden, wel enigszins wantrouwend nagekeken door enkele Hollanders. Het was een vreemd einde van drie zo emotievolle dagen!
Mr. G. Van Hall
Bron: Nieuw Israëlisch Weekblad, 1 mei 1970 (pag 12)
Gijsbert van Hall (21 april 1904 – 22 Mei 1977) was een PvdA politicus en burgemeester van Amsterdam tussen 1957 en 1967. Hij was getrouwd met de Amsterdamse uitgeversdochter Emma Nijhoff. Zijn broer Walraven van Hall was bankier en één van de leiders / financiers van het verzet gedurende de tweede wereldoorlog.
Views: 9335