F.C.M. (Fred) Landman *1939
Via onze website ontvingen we de reactie van Fred Landman:
Ik ben een overlevende van de schietpartij en heb informatie. Ik woon in Australia.
Toen de Tweede Wereldoorlog eindigde, was er een groot feest georganiseerd voor het Koninklijk Paleis op de Dam. Het was een feeststemming, spannend, na 5 jaar Duitse bezetting.
Als kleine jongen van 6 jaar was ik daar met mijn oppas en 2 oudere zusjes.
Plotseling en zonder waarschuwing was er een schotenwisseling, de menigte werd onrustig met paniek tot gevolg, mensen schreeuwden om te kunnen vluchten; sommigen struikelden en werden onder de voet gelopen door een hysterische menigte.
Ik raakte mijn familie kwijt en rende huilend een zijstraat in waar ik werd opgevangen door een lid van het Leger des Heils.
Nadat mijn zussen en de oppas zonder mij thuiskwamen, ging mijn vader naar mij op zoek tussen de lichamen van doden en gewonden.
Het werd pas later bekend dat Duitse officieren nog aanwezig waren in het gebouw [red.: Groote Club] naast het Paleis, een machinegeweer werd gevonden dat gebruikt was.
Toen alles weer veilig was bracht de heilsoldaat me thuis; hij herkende mijn achternaam en was bekend met de familie Landman.
Fred: Zover ik het kan zeggen, is de man achter de toonbank mijn grootvader. Ik kende hem alleen toen ik nog erg jong was en hij was voor mij een redelijk oude man.
We lezen in de krant van 1935: “Sedert mensenheugenis is op nummer 142 op de Nieuwendijk een banketbakkerij geweest. Daar is gevestigd de banketbakkerij van F.Tj. Landman. Jaren geleden was deze firma reeds beroemd om haar botersprits. De bitterkoekjes van Landman zijn door het gehele land bekend. Deze werden meermalen op tentoonstellingen bekroond. Achter het mooie ouderwetse winkeltje ligt de bakkerij, die een voorbeeld is van hygiëne en praktische inrichting. Wij zagen zelden een hygiënischer en gerieflijker ingerichte bakkerij. Een elektrische oven voorkomt het morsen met kolen. Alle ingrediënten voor de bereiding van chocolade, koek en banket zijn in praktische laden opgeborgen. Deze firma zoekt steeds de verkoop te vermeerderen door een grote collectie van artikelen in voorraad te hebben. Voor de komende St. Nicolaasweken heeft zij nieuw marsepein in voorraad en chocoladeletters. Hiervan zijn er 3 maten van Droste, 3 van Ringers en 2 van Union. Voorts musket-letters van eigen fabricaat.”
Fred:
Ik was nog maar een jong kind gedurende de oorlog en derhalve is mijn herinnering beperkt.
Echter, enkele belangrijke gebeurtenissen zijn me bijgebleven.
We waren gelukkig vanwege de bakkerij, waardoor we een voldoende voorraad hadden van meel, suiker en boter, maar vanwege de afwezigheid van vlees en verse groente was ‘het menu’ behoorlijk saai.
Ik herinner me dat Duitse soldaten op de deuren bonkten en in sommige gevallen de bewoners uit hun huizen trokken en op vrachtwagens zetten, om nooit meer terug te keren.
Ik herinner me dat de mensen de houten blokjes tussen de tramlijn weghaalden om hun huis te verwarmen, en de tijden wanneer het luchtalarm afging en mijn zusters en ik naar beneden renden om te schuilen in de kelder onder de winkel.
En hoe wij als kinderen ingeprent werden om voor te houden dat mijn vader niet thuis was als de Duitsers kwamen om iedere man, die geschikt was om te werken in hun fabrieken, oppakte.
Wanneer de oorlog ogenschijnlijk eindigde, besloten mijn ouders dat mijn twee oudste zussen, Coby en Jeanette (beiden overleden) en ik naar de festiviteiten konden gaan, onder het wakend oog van onze ‘nanny’, oppas Juffrouw Jet.
We voegden ons bij de menigte die zich verzameld had voor het Paleis, iedereen was blij en vrolijk tot plotseling geweerschoten klonken en de stemming dramatisch omsloeg.
Het was een kwestie van overleven: mensen duwden en schreeuwden wanhopig om weg te komen. “Nanny” was een oudere dame en voor haar was het onmogelijk ons in de chaos bij elkaar te houden; ik ontsnapte en rende richting Damrak.
Ik kan me niet herinneren of ik huilde, maar was vastberaden om terug te keren naar de bakkerij, naar huis. Ik rende door een zijstraat, werd door iemand beetgepakt en een huis binnengebracht waar het overvol zat met mensen; sommigen waren duidelijk ontredderd, anderen hielden elkaar simpelweg vast en omhelsden elkaar.
Nadat er een aantal uren waren verstreken, brachten ze me naar huis waar mijn moeder me bijna verstikte met een enorme knuffel.
Mijn vader was teruggegaan naar de Dam nadat de oppas en mijn zussen zonder mij terugkwamen, wanhopig naar mij zoekend tussen de doden en gewonden. Hij kwam terug en vertelde de familie dat hij kleine Freddie niet had kunnen vinden.
Later heeft mijn zus mij verteld dat de mensen die voor me gezorgd hadden, en me thuis hadden gebracht, de heilsoldaten waren van het Leger des Heils.
Kort na het officiële einde van de oorlog waren we getuige van de bevrijdingsparade tijdens het bezoek van Winston Churchill. Trots droeg ik een rood-wit-blauwe sjerp, wild juichend, toen deze belangrijke man voorbijreed in een open auto.
Onze winkel opende korte tijd later.
In antwoord op je vraag naar de gevolgen van mijn ervaringen, ben ik blij te zeggen dat ik geen lichamelijke of geestelijke consequenties heb ervaren, maar ik zou het niet erg vinden een bezoek te brengen aan het bekende restaurant ‘d’ vijf vlieghen’. Na de oorlog in 1945 ging ik naar kostschool, St Louis in Oudenbosch. Ik deed het bijzonder goed en als beloning namen mijn ouders me regelmatig mee naar dit restaurant. Dus toen ik met mijn familie een bezoek bracht aan Nederland in 1977, nam ik mijn vrouw Lorraine mee naar de Vijf Vlieghen. Mijn nanny paste op de kinderen, ze was al ergens in de 80 jaar en vond het geweldig. We bezochten ook onze oude winkel met een warm welkom door de nieuwe eigenaar, de heer Kroon.
In mei 1951 emigreerde het gezin Landman naar Australië.
Juli 2022
Views: 1593
