Eberhard van der Laan, 4 mei 2017
Op 9 mei 1945 sprak verzetsman Henk van Randwijk hier op de Dam een uitgelaten menigte toe die bijeen was om de bevrijding te vieren. Hij dankte de bevrijders en besloot zijn toespraak met “Wij zullen altijd bondgenooten en vrienden zijn! Want wij hebben jaren verloren, maar wij kunnen een eeuw winnen.”
Die droom van langdurige vrede was bijzonder, gezien de naar schatting 60 miljoen doden die waren gevallen, onder wie 6 miljoen Joden; de ergste misdaad uit de geschiedenis. Nog maar twee dagen eerder werden hier 32 burgers vermoord toen militairen van de Duitse Kriegsmarine, dáár vanuit De Groote Club, het vuur openden op een mensenmassa die uitkeek naar de komst van de geallieerden.
Van die eeuw van Van Randwijk zijn 72 jaar verstreken. Al net zo lang herdenken wij jaarlijks de gevallenen en slachtoffers van de Tweede wereldoorlog. Ook staan wij stil bij de Nederlanders die na de oorlog slachtoffer werden van andere oorlogssituaties en vredesmissies. Wij betuigen ons respect aan hen allen.
Tijdens de bezetting vergde het moed en plichtsbesef om in verzet te gaan. Henriëtte Pimentel, directrice van de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg, die geholpen heeft vele honderden Joodse kinderen te laten onderduiken en zelf vermoord werd in Auschwitz.
De Drentse boer Schutten die de regeringskoerier Bestebreurtje op zijn land vond. Die was ’s nachts uit een Engels vliegtuig gesprongen met een geheime missie, maar hij had bij de landing zijn been gebroken. Een verslaggever interviewde boer Schutten, jaren later. “Wat ging er door u heen, die vroege morgen, toen u Bestebreurtje in uw weiland zag liggen?” “Ik wou dat ie daar niet gelegen had,” zei de boer, “maar toen hij er lag, lag hij er voor mij.”
Op een dag als vandaag beseffen we hoeveel slachtoffers de bezetter heeft gemaakt en hoeveel mensen hun leven voor onze vrijheid in de waagschaal hebben gesteld. We beseffen welke grote verworvenheden als democratie, grondrechten en rechtstaat wij – mede dankzij hen – mogen koesteren en moeten onderhouden. En we beseffen zodra onverdraagzaamheid de kop opsteekt, dat wij die op tijd moeten bestrijden, zonder zelf onverdraagzaam te worden. Dat zijn wij verplicht aan allen die wij vanavond herdenken.
Laten we juist op 4 mei onze zegeningen tellen en daaruit de hoop en het zelfvertrouwen putten om voort te gaan op de weg van vrede. We zouden – elk jaar opnieuw – Van Randwijks droom moeten nazeggen: “Wij kunnen een eeuw winnen.”
Bron: Website Het Parool 4 mei 2017
Uitzending terugkijken
2017-05-04 20:14:09 AMSTERDAM – Burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam houdt een toespraak bij het Nationale Monument op de Dam voor de nationale Dodenherdenking. ANP ROBIN UTRECHT
Toespraak vd Laan op de Dam, 4 mei 2014
Filmbeelden 9 mei 1945, met o.a. Feike de Boer, van Randwijk en Irving Bell
(bron: http://www.openbeelden.nl/media/778845)
00.00 Afvoer van collaborateurs met handen boven hun hoofd door BS’ers op de Dam
00.14 Onder mensen bedolven Canadese Shermantanks rijden over brug van Damrak richting Centraal Station
01.01 Aankomst van minister-president Prof. Gerbrandy met minister van binnenlandse zaken Dr. L.J.M. Beel
01.06 Op de Dam samengestroomde menigte juicht hen toe
01.10 Gerbrandy en Beel op het voor het paleis geplaatste podium 01.15 Gerbrandy begroet kol. Bell Irving, commandant van The Seaforth Highlanders of Canada
01.21 Autoriteiten op het podium
01.29 Gerbrandy spreekt met Canadese commandanten
01.36 Nederlandse civiele en Canadese militaire autoriteiten op het podium
01.55 Autoriteiten op het podium
01.58 Militairen op het podium salueren
02.02 Overzicht massaal gezongen Wilhelmus op de Dam
02.14 Kol. Bell Irving en andere militairen hebben de houding aangenomen en salueren tijdens volkslied
02.28 Ovatie van de menigte
02.35 Zingen van het volkslied waarbij militairen de houding aangenomen hebben
02.44 Majoor Overhoff, commandant B.S. Amsterdam, herdenkt in toespraak in de strijd gevallen B.S.’ers
02.54 Geallieerde vlaggen aan vlaggemasten tijdens rede van majoor Overhoff
03.03 H.M. van Randwijk, dichter en hoofdredacteur, richt zich in inspirerende toespraak tot enthousiaste menigte
03.17 Muziektent naast het spreekgestoelte
03.22 Menigte roept driewerf hoera. Van Randwijk op het spreekgestoelte met daarvoor stilte in acht nemende menigte
03.51 Menigte juicht
03.55 Autoriteiten op het podium, juichende jongemannen, overzicht menigte
04.10 Marker meisjes in klederdracht tussen de menigte, meezingende Marker meisjes
04.27 Een 3-tal verzetsstrijders
04.34 Burgemeester Feike. de Boer houdt toespraak
04.41 Beeldenreeks van town major Seaforth Highlanders of Canada, gekleed in kilt, die dankt voor de ontvangst door de Amsterdammers van zijn manschappen
04.58 Cu schrijver A. den Doolaard in uniform van 1e luitenant van het Militair Gezag tussen het publiek
05.04 Toespraak van voorzitter Indonesische Vereniging Perhimpunan Indonesia. De voorzitter op het podium
05.30 Rede van Gerbrandy waarin hij o.m. hulde brengt aan de Kon. Marine en de Nederlandse koopvaardijvloot
06.25 Gerbrandy in gesprek met jongeren waarbij handtekeningen zet
06.50 BS’ers vormen afzetting bij vertrek autoriteiten
06.58 Kol. Bell Irving deelt handtekeningen uit
07.20 EINDE