Popke Sjoerd Bakker – Popke

Leeuwarden 15 december 1912 – Amsterdam 7 mei 1945

Popke kwam uit een grote familie die opgroeide in Leeuwarden. Zijn grootvader Popke Sjoerd Bakker 1853-1918 en Dieuwke Durks Althuisius 1855-1935 hadden 17 kinderen *1). Kind 10 was Miente Bakker 1888-1975, Popke’s vader. Miente kreeg 9 kinderen uit zijn huwelijk met Trijntje van der Schaaf 1888-1925, Popke was de oudste, en 4 kinderen uit zijn tweede huwelijk met Jeannette Steen 1898-1978. Totaal 13 kinderen. Zus Dieuwke overleed in 1942 en zus Maaike in 1945. Zijn broer Sjoerd en oom Paul sneuvelden ook als verzetsmensen in de Tweede Wereldoorlog.

Eind april 1942 werd in Leeuwarden zijn jongste broer Bram geboren; twee weken eerder trouwde Popke op 9 april 1942 in Amsterdam met Ida Johanna Wiedenhoff; zij kregen een zoon en een dochter. Uit de relatie met Emma Hilbrink werd in 1938 hun dochter geboren.

Popke was handelaar; met zijn broers zeer actief in het verzet. Al voor de oorlog hielp hij joodse families in Duitsland. Tijdens de oorlog deed hij veel illegaal werk en zat in het ondergrondse blad Vrij Nederland.

Zus Tineke:
“Mijn oudere broer, Sjoerd, modeontwerper, zat in het verzet tijdens de oorlog. Samen met anderen heeft hij op 27 maart 1943 het Bevolkingsregister in Amsterdam opgeblazen.”…..” Mijn vader had 13 kinderen – vijf in de hemel, 8 op aarde. Hij leefde met allemaal, alsof ze vlakbij hem waren. Het is heel erg om er 5 volwassen te verliezen, je vrouw en ook nog een kleinkind. Mijn vader heeft nooit gevraagd: “Waarom?”, hij vroeg: “Waartoe?”. Hij had een groot godsvertrouwen. “God doet het uit liefde”, dacht hij, “Hij is liefdevol, zo brengt Hij ons ergens”. *2)

 Zoon Sjoerd:

Neef Bert:
Dat mijn oom op 7 mei onder de slachtoffers op de Dam hoorde was algemeen bekend. Minder bekend is dat hij daar voor Vrij Nederland aan het werk was. Henk van Randwijk [voorzitter van de Amsterdamse illegaliteit], medeoprichter van VN) was, wat men nu een controlfreak zouden noemen. Ieder detail moest in orde zijn. Hij vond dat hij, als hij als man van het volk op 9 mei de Amsterdammers zou toespreken – “Amsterdammers, wij zijn vrij” – geen baldakijn, zoals dat op het spreekgestoelte zat, boven z’n hoofd kon hebben en had Popke daarom gevraagd er voor te zorgen dat  het dakje van het spreekgestoelte er afgehaald zou worden. Popke, die vlakbij op het Singel woonde, was volgens zijn collega Fedde Schurer in zijn memoires al vroeg op de Dam waar ze nog met z’n allen het Wilhelmus hebben gezongen: “Popke Bakker stond naast ons, één van de familie waarvan de SD zei, dat ze een Privatkrieg met Duitsland scheen te voeren.” *3) Fedde trekt Amsterdam in maar Popke is om drie uur als het schieten begint nog op de Dam aan het werk. Als Henk van Randwijk hoort dat zijn vriend Popke tot de slachtoffers behoort, gaat hij hem direct zoeken.: “Ook iemand van onze organisatie hoort bij de getroffenen. Een kogel dwars door het hoofd. Hij sterft in het BG en we staan bij zijn sterfbed … Gelukkig kennen we de chirurg *6) en die geeft toestemming het lijk mee te nemen als we zelf maar voor vervoer zorgen. We organiseren een bakfiets, we wikkelen hem in een zeildoek, als we hoeken omgaan in het nauwe straatje rolt het zeildoek met zijn inhoud in de lege bak van links naar rechts … Zo was de bevrijding.” *4)

Popke was begraven op begraafplaats Zorgvlied, en inmiddels herbegraven op erebegraafplaats Loenen.

Het beeld wat oorspronkelijk op zijn graf stond is op Zorgvlied blijven staan.

Dit beeld is in 1946 gemaakt door beeldhouwster Nel Klaassen 1906-1989 *5) met op de sokkel gebeiteld de laatste regel van het gedicht van H. Marsman

Phoenix
Vlam in mij, laai weer op;
hart in mij, heb geduld,
verdubbel het vertrouwen –
vogel in mij laat zich opnieuw ontvouwen
de vleugelen, de nu nog moede en grauwe;
o, wiek nu op uit de verbrandde takken
en laat den moed en uwe vaart niet zakken
het nest is goed, maar het heelal is ruimer.

De laatste regel werd door Popkes broer Sjoerd geciteerd toen hij twee jaar eerder te horen kreeg dat ter dood veroordeeld was, omdat hij meegedaan had aan de overval op het bevolkingsregister. Omdat Sjoerd in een kuil in de Kennemerduinen ligt, staan ze nu op het graf van zijn broer. Het prachtige beeld is gehakt uit Vaurois (Franse zandsteen) door één van onze grote beeldhouwers, gemaakt in opdracht door broer Albert die na de oorlog adjunct-directeur werd bij Vrij Nederland, om zijn twee gesneuvelde broers te herdenken. Het geld wordt bijeengebracht door een grote kring van vrienden met heel veel kunstenaars. Popke was als een maecenas voor Bertus Aafjes, Eddy Hoonik, Gerrit de Brabander, A. Marja en Jacques van Hattum, maar hij had ook al op tweeëndertigjarige leeftijd een verzameling schilderijen met een Mondriaan, een Chabot, twee werken van Wiegers en Germ de Jong en een Else Berg en veel werk van Cees Bantzinger.

Bert Bakker

1* http://www.site-easy.nl/stamboom/
2* http://www.binnenbuitenpost.nl/bibu/artikelenverzameling/buitenposters/tinekehaagen.html
3* Fedde Schurer, De beslagen spiegel, p116, 1969
4* Henk van Randwijk, In de schaduw van gisteren, een kroniek van het verzet, p 318, 1967
5* “Een beeld van een vrouw”, Marjan Reinders, uitgeverij An Dekker, 1988
6* De chirurg uit dit citaat, welke ook staat beschreven op blz 74 van het boek ‘Drama op de Dam’, blijkt te zijn Hubrecht van den Doel. Hij was een van de behandelend artsen in het Binnengasthuis en ondertekende de Verklaring van Overlijden van Popke. Hubrecht was ook zijn zwager, getrouwd met Susanna Wiedenhoff, de zus van Popke’s vrouw Ida Johanna.

Onderstaand foto’s van de begrafenis van Popke Bakker 12 mei 1945, vertrek van Singel 108 naar begraafplaats Zorgvlied.
Bron: Stadsarchief Amsterdam – Collectie Unifoto.

---

---

---

---

---

---

---

Animatie van de totstandkoming van de naamsteen van Popke via plaatseensteen.nl

Views: 20259

Auteur: johan 10/12/2013 1 Reactie